Əliağa Ağabeyli tərəfindən “Ölülər evindən qeydlər” kitabının xülasəsi
F Dostayevskinin Sibirdə olduğu sürgündə, həbsxanada olan illərdə yazdığı və dünya görünüşündə əsaslı dəyişikliklər edən həbsxananı “ÖLülər evinə” bənzədən yazıçı orada müxtəlif tipli insanlarla, cinayətkarlarla görüşür və onların daxili aləminə nüfuz edərək çox böyük ustaliqla onları qeyd edir.
Orda olan üç məqamı sizinlə bölüşürəm . Katorqada A-v adlı məhkumla rastlaşan yazıçı onun savadlı olduğunu, mehirban, yaraşıqlı amma mənəviyyatı heç bir əxlaq və qanun sərhədləri ilə çərçivələnməyən bu insanın öz marağına istənilən ağla sığmayan çirkinliyə belə gedməsi ona gözünun ağını yedirdən dostunu çox ucuz bir qiymətə satdığını və bununla heç bir hiss keçrməyən insanı belə şərh edir ki, cəmiyyətdə belə savadlı ağıllı amma mənəviyyatı heç bir normalarla qanunla sərhədlenmeyən insandansa elə cəmiyyətin yanması daha yaxşıdır.
Katorqada Aley adlı bir səhv edmirəmsə çeçen müsəlmanla rastlaşan yazıçı ona heyranlığını bildirərək bu insanın bu cür pozğun mühitdə öz əxlaqı vərdişlərindən əqidəsindən əl çəkməmsini yazıçı heyranlıqla qeyd edir .
Mənəvi məhrumiyyətləri fiziki məhrumiyyətlərdən daha ağır olduğunu və pis vərdişləri həyat tərzinə çevrmiş çoxluğa görə əxlaqlı yaxşı insalar da məcburən öz dəyərli vərdişlərini boğmalı olurdular. Çoxluğun psixoloji təzyiqinə tab gətirə bilmirdilər Yazıçının heyranı olduğu o müsəlman Aley isə istisna idi. O qeyd edir ki, Aleyi bundan saxlayan onun əqidəsi işə oxumağa olan güclü ehtirası və bu dəyərlərini qorumaq üçün Allahın ona verdiyi fiziki güc idi. Yazıçı onu sonralar çox xatırlayır
Üçüncü məni çəkən yazıçının qeyd etdiyi işsizlik və qanunsuzluq cəmiyyətin ən əxlaqlı insanlarını belə zaman-zaman ən çirkin əvvəllər onun ağlına gəlməyən murdarliqlar etməyə gətirib çıxarırdı.
Hər bir cəmiyyətdə qanun, məşğulluluq onu çirkinliklərdən saxlayan bir mexanizmdir.
Mənə elə gəlir F Dostayevskinin qeyd etdiyi bu tip insanlar nəinki katorqada əksər cəmiyyətlərdə təşklatlarda qurumlar da belə mövcuddur.
Kitabda ən bəyəndiyim cümlələr :
- Mənəvi məhrumiyyətləri fiziki məhrumiyyətlərdən daha ağırdır
- Cəmiyyətdə belə savadlı ağıllı amma mənəviyyatı heç bir əxlaq normalarla qanunla sərhədlenmeyən insandansa elə cəmiyyətin yanması daha yaxşıdır.
- İşsizlik və qnunsuzluq ən əxlaqlı insanı belə ən çirkin işlər görməyə vadar edir.
- İnsanlar yalnız öz başına gələn dəhşətləri saymağı xoşlayır amma xoşbəxtliyini hesablamır
Bu povesti niyə oxumalıyıq?
- İnsanın psixoloji olaraq hər an özü-ozunu mühakimə etməyə insan düsuncəsində bu tip insanlarin obrazları vasitəsi ilə geniş fikir resursu və imkanları verir
- Düşünurəm ki, F Dostayevskinin qeyd etdiyi bu tip insanlar nəinki katorqada əksər cəmiyyətlərdə təşklatlarda qurumlar da belə mövcuddur.
- Dostayevski obrazlı şəkildə bunu katorqadan bəhs edir amma belə cəmiyyətlərdəki tipləri həyat hər an bizə göstərə bilər.
- Özünə təlqin etdiyi əqidənin ağır sınaqlar qarşısında necə mətanətlə çıxa bilən insanların obrazlarını görmək olur
P.S. Siz də oxuduğunuz kitablarda olan vacib, maraqlı və faydalı məlumatları digər insanlarla paylaşmaq istəyirsinizsə, xülasələri bu “Elan və Dəvət”də yazılan qaydalara görə hazırlayın və orada bildirilən e-mail adresinə göndərin.
[